Decyzją z dn. 5 listopada 2020 r. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, po trwającym niemal dwa lata postępowaniu odwoławczym, uchylił w całości decyzję Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dn. 1 października 2018 r. o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizacji przedsięwzięcia pod nazwą Wydobywanie węgla kamiennego ze złoża Imielin-Północ. O komentarz poprosiliśmy Miłosza Jakubowskiego – radcę prawnego z Fundacji Franka Bolda.
„W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia GDOŚ wskazał na następujące uchybienia decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji, które skutkowały koniecznością jej uchylenia:
Zawężenie zakresu oddziaływania przedsięwzięcia
Zdaniem GDOŚ wnioskodawca (Polska Grupa Górnicza S.A.) nieprawidłowo ustalił zakres przedsięwzięcia, tj. miejsce jego realizacji i zasięg oddziaływania. Wnioskodawca bezpodstawnie zawęził ocenę oddziaływania planowanego przedsięwzięcia do granic tzw. terenu górniczego (definiowanego w Prawie geologicznym i górniczym jako przestrzeń objętą przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego, którą wyznacza zakres występowania szkód górniczych). RDOS w Katowicach zaaprobował takie stanowisko wnioskodawcy, które według GDOŚ jest w sposób oczywisty niesłuszne. Zakres oddziaływania przedsięwzięcia jest bowiem znacznie szerszy i dotyczy różnych oddziaływań, nie tylko odkształcenia terenu (np. emisje gazów i pyłów, oddziaływania akustyczne związane z pracą zakładu górniczego itd.).
Eksploatacja złoża Imielin-Północ miałaby odbywać się w oparciu o infrastrukturę KWK „Piast-Ziemowit”, a zatem byłaby źródłem licznych oddziaływań również w obrębie tego zakładu górniczego. Ponadto, jak zauważył GDOŚ, planowane wydobycie zakłada również realizację dodatkowej infrastruktury, w szczególności upadowej Ziemowit oraz upadowej Kosztowy, które choć położone poza terenem górniczym, bez wątpienia będą oddziaływać na środowisko i powinny zostać uwzględnione w ocenie oddziaływania na środowisko. Co więcej, upadowe nie zostały wskazane w treści decyzji RDOŚ jako integralne części przedsięwzięcia, co stoi w sprzeczności z treścią raportu o oddziaływaniu na środowisko złożonego przez wnioskodawcę.
GDOŚ wskazał, że konsekwencją nieprawidłowego zdefiniowania rzeczywistego zakresu przedsięwzięcia było nieprawidłowe powiadomienie stron postępowania i społeczeństwa o podejmowanych czynnościach i wydanym rozstrzygnięciu.
Kluczowe dla tej oraz innych podobnych spraw jest wyraźne, jednoznaczne potwierdzenie przez GDOŚ, że zakres oddziaływania przedsięwzięcia polegającego na podziemnym wydobywaniu węgla kamiennego jest znacznie szerszy, niż granice terenu górniczego.
Zbyt ogólnikowy sposób sformułowania istotnych warunków korzystania ze środowiska
GDOŚ wskazał, że RDOŚ nałożył na wnioskodawcę zbyt ogólnikowe warunki realizacji przedsięwzięcia (np. ograniczenie przestrzeni w pokładach węglowych, właściwy dobór kształtu parcel czy rozłożenie eksploatacji górniczej w czasie). Tak niejasno sformułowane warunki nie obligują wnioskodawcy do podjęcia żadnych konkretnych posunięć, tymczasem w orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że warunki określone w decyzji środowiskowej powinny być jasne i konkretne. GDOŚ wskazał, że w decyzji należy precyzyjnie określić w szczególności zasady ochrony powierzchni terenu, zasady prowadzenia gospodarki wodami dołowymi oraz charakter i częstotliwość prowadzonego monitoringu.
Zagadnienie zgodności planowanego przedsięwzięcia z obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego
GDOŚ wskazał, że organ I instancji powinien szczegółowo przeanalizować kryterium nienaruszania zamierzoną działalnością przeznaczenia nieruchomości określonego w planach miejscowych. Organ podkreślił, że w samym zasięgu przewidywanych deformacji terenu obowiązuje 27 planów miejscowych. Inwestor powinien zostać zobligowany do przedstawienia tego zagadnienia w formie graficznej.
GDOŚ podkreślił, że część terenu górniczego, ze względu na przewidywaną skalę deformacji, zaliczyć należy do kategorii V, która wiąże się z nieprzydatnością danego terenu do zabudowy. Jest to zatem niedopuszczalne na obszarach, które w planach miejscowych przeznaczone są do zabudowy mieszkaniowej lub usługowej. W takim przypadku zdaniem GDOŚ konieczna jest zmiana zakresu projektowane eksploatacji lub zaproponowanie dodatkowych rozwiązań minimalizujących wpływ tej eksploatacji na powierzchnię terenu.
Niewystarczająca analiza oddziaływania przedsięwzięcia na jednolite części wód podziemnych i powierzchniowych oraz na obszar Natura 2000 Stawy w Brzeszczach.
GDOŚ wskazał, że w raporcie przedłożonym przez inwestora niewystarczająco przeanalizowano wpływ przedsięwzięcia na wody oraz na obszar Natura 200 Stawy w Brzeszczach. Ponadto nie zostało wyjaśnione, czy nie zachodzą podstawy odmowy wydania decyzji środowiskowej, o których mowa w art. 81 ust. 2 i 3 ustawy ocenowej (znacząco negatywne oddziaływanie na obszar Natura 2000 lub negatywny wpływ na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód) lub przesłanki do przyznania odstępstw od tych wymogów.
GDOŚ szczegółowo wskazał kwestie, które powinny zostać opisane w raporcie w odniesieniu do oddziaływania na poszczególne jednolite części wód powierzchniowych (poprzez zrzut wód dołowych) oraz jednolite części wód podziemnych (poprzez pobór wód podziemnych dopływających do wyrobisk górniczych), a także oddziaływania na Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 452.
GDOŚ wskazał na liczne w przedłożonym przez wnioskodawcę raporcie stwierdzenia, że realizacja przedsięwzięcia nie stanowi zagrożenia dla osiągnięcia celów środowiskowych przewidzianych dla poszczególnych jednolitych części wód, które to jednak stwierdzenia nie są poparte żadnymi szczegółowymi analizami i danymi liczbowymi.
Braki analizy wariantowej
Jednym z najważniejszych elementów oceny oddziaływania na środowisko jest tak zwana analiza wariantowa – w raporcie o oddziaływaniu na środowisko wnioskodawca powinien przedstawić nie tylko wariant przedsięwzięcia planowany do realizacji, ale także warianty alternatywne (racjonalny wariant alternatywny oraz wariant najkorzystniejszy dla środowiska. GDOŚ wskazał, że warianty przedstawione przez wnioskodawcę w raporcie nie są racjonalne – jeden z nich powoduje zbyt duże deformacje terenu, zaś drugi – polegający na zastosowaniu podsadzki hydraulicznej i prezentowany jako najkorzystniejszy dla środowiska – byłby niezwykle trudny do realizacji w praktyce. Przede wszystkim jednak GDOŚ podkreślił, że warianty te zostały przedstawione w sposób skrótowy, który nie pozwala na kompleksową ocenę ich oddziaływania na środowisko i porównanie z oddziaływaniem wariantu inwestorskiego. Ponadto GDOŚ wskazał, że w raporcie niewystarczająco przeanalizowano skutki odstąpienia od realizacji przedsięwzięcia.
Kwestia wniosków dowodowych stron postępowania
W końcowej części decyzji GDOŚ wskazał, że RDOŚ ponownie rozpatrując sprawę powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w oparciu o kompletny, niebudzący wątpliwości materiał dowodowy – w tym rozważyć przeprowadzenie dowodów wnioskowanych przez pozostałe strony postępowania (w tym dowód z opinii biegłego w dziedzinie geodezji i górnictwa) oraz odnieść się szczegółowo do twierdzeń zawartych w przedłożonych przez strony opiniach – „kontrraportach”.
Podsumowanie
Skala uchybień i braków stwierdzonych przez GDOŚ w przebiegu postępowania przed RDOŚ oraz w samej decyzji środowiskowej była tak duża, że jedynym rozwiązaniem było uchylenie tej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W praktyce oznacza to, że inwestor będzie musiał opracować raport w dużej mierze od początku, a RDOŚ przeprowadzi całą procedurę oceny oddziaływania na środowiska „od zera”. GDOŚ wielokrotnie podkreślił, że decyzja RDOŚ została wydana wyłącznie w oparciu o twierdzenia inwestora, które nie były w ogóle weryfikowane oraz z pominięciem stanowisk prezentowanych przez pozostałe strony i uczestników postępowania.
Wydanie decyzji środowiskowej dla wydobycia węgla ze złoża Imielin-Północ odsuwa się w czasie o kolejne lata.
W zaistniałej sytuacji nie ma racji bytu postępowanie o udzielenie koncesji, prowadzone przez Ministra Klimatu i Środowiska, ponieważ inwestor nie dysponuje w ogóle decyzją środowiskową (nawet nieostateczną).”
